Steeds vaker gebeurt het, als ik een poging doe om mijn verstand te gebruiken en ergens iets zinnigs over te zeggen, dat ik het verwijt krijg dat ik mijn linkerhersenhelft te veel gebruik. Die opvatting komt uit de wereld van coaching en NLP, en is inmiddels bijna gemeengoed geworden in het kantoorleven van de kleinburger. Volgens NLP is creativiteit een functie van de rechterhersenhelft en rationeel denken een functie van de linker. Om creatief (“outside the box“) te denken zul je daarom je rechterhersenhelft moeten stimuleren met allerhande uit de lucht gegrepen technieken. Het gaat zo ver dat soms wordt beweerd dat de dominantie van de linkerhersenhelft bepalend was voor het verloop van de twintigste eeuw.
Het is niet louter een ongefundeerde opvatting, maar een regelrechte leugen: we weten dat het brein zo niet werkt. Taalfuncties zitten bij de meeste mensen voornamelijk links, maar ze kunnen evengoed rechts zitten, als een natuurlijke variatie of om schade aan de linkerkant te compenseren. Ruimtelijk-visuele functies zitten op vergelijkbare wijze vaker meer rechts dan links. Rationeel denken en creativiteit zijn complexe begrippen, en in ieder geval zijn beide hersenhelften erbij betrokken. Er is geen enkele verband tussen een vermeende hemisferische dominantie en de vermeende vaardigheden van een gezond persoon.
Waarom is dit relevant? Het gaat niet om zomaar wat charlatanerie in de marge waarmee de kleinburger zich onledig houdt, “inzicht” verwerft en “met zichzelf geconfronteerd wordt,” maar om een sektarisch gedachtegoed waarvan een belangrijk deel van de samenleving is doortrokken. Stel, u komt op voor een sollicitatiegesprek. Dat is iets van levensbelang. De hypotheek van de Vinexwoning moet betaald worden, het gezinnetje onderhouden en buiten die Toyota Prius kunt u eigenlijk ook niet. Zit u tegenover een manager of personeelsfunctionaris met een NLP-achtergrond, dan bent u aan de goden overgeleverd. Aan de hand van uw bewegingen (vooral die van uw ogen) zal beoordeeld worden welke “representatiesystemen” u gebruikt, welke hersenhelft bij u dominant is en in hoeverre dat allemaal aansluit bij de functie-eisen. (Omgekeerd kunt u er natuurlijk zelf uw voordeel mee doen, door NLP-sites af te struinen en na te gaan welke bekken u precies moet trekken om een goede kans te maken.)
Een aantal jaar heeft op het Internet de onderstaande animatie gecirculeerd, die we kennen als de spinning girl illusion. Deze werd nu gepresenteerd als een test om je hemisferische dominantie te bepalen. Draait het meisje linksom, dan domineert je linkerhersenhelft en ben je logisch, rationeel, praktisch, gericht op feiten en veiligheid, enzovoorts. Draait het meisje rechtsom, dan ben je een creatieve geest met visie, holistisch ingesteld en de hele reutemeteut. Ook vermeldt de test dat het meisje voor de meeste mensen linksom draait. Ergo, de coaches hebben nog veel missiewerk te verrichten.
Wat er werkelijk aan de hand is heeft niets met lateraliteit te maken. Het visueel systeem mist in het silhouet de derde dimensie, de depth cue, en forceert noodgedwongen een interpretatie van het waargenomene. Als u zich concentreert kunt u zelf de draairichting omkeren. (Voor NLP’ers moet dat het einde zijn: door concentratie zelf bepalen welk “representatiesysteem” domineert!)
Via neurologicablog kwamen we er nog een tegen: vind de man in de koffiebonen. Vindt u de man binnen drie seconden, dan is uw rechterhersenhelft buitengewoon ontwikkeld. Heeft u tussen drie seconden en een minuut nodig, dan is uw rechterhersenhelft normaal.
Uiteraard is dit geen gevalideerde test. Het is onmogelijk om op grond van één zoekplaatje iets te zeggen over iemands kwaliteiten, die sowieso weinig tot niets met de lateraliteit van het brein te maken hebben. Bovendien is het paradigma gammel: de proefpersoon heeft geen idee of hij naar een speld in een hooiberg of naar een patroon in de bonen moet zoeken.
Ik vond de man binnen luttele seconden en ik vermoed dat dat voor de meeste mensen geldt. Voor de NLP-volgelingen is dat mogelijk een aanwijzing dat ik helemaal klaar ben voor de holistische rijkdom van geest in het nieuwe tijdperk van inzicht en creativiteit.